Ιστορική εξέλιξη

Ο πρώτος Έλληνας στην Νότιο Αφρική εγκαταστάθηκε στο CapeTownκατά το 1850. Στα μέσα της δεκαετίας του 1880 υπήρχαν  στη Νότιο Αφρική περίπου 32 Έλληνες. Ο αριθμός των Ελλήνων στη Νότιο Αφρική άρχισε να αυξάνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα με την ανακάλυψη του χρυσού και των διαμαντιών στην περιοχή του Kiberleyκαι του \Witwaterstand.

Η Νότιος Αφρική ήταν μια από τις πρώτες χώρες της Αφρικής όπου πήγαν Έλληνες κατά την πρώτη δεκαετία του 20^ου αιώνα. Η χώρα όμως, που δέχτηκε τον μεγαλύτερο αριθμό Ελλήνων ήταν το Σουδάν γύρω στο 1853. Επίσης στην Αιθιοπία βρίσκονταν πολλοί Έλληνες από τις αρχές του 20οΰ αιώνα ως εργάτες στους σιδηροδρόμους, καθώς και στη Ροδεσία και την Πορτογαλική Ανατολική Αφρική.

Η ελληνική παροικία στην Νότιο Αφρική άρχισε να αυξάνεται σε αριθμό μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα. Κι εδώ οι λόγοι ήταν οικονομικοί. Η πλειονότητα των μεταναστών αυτών εγκαταστάθηκε στην περιοχή Pretoria, Witwaterstand   και Vereenigingεπειδή υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες, εξαιτίας του ότι ήταν η πιο βιομηχανοποιημένη περιοχή.

Οι Έλληνες από νωρίς άρχι­σαν να ιδρύουν κοινότητες και σωματεία. Στα τέλη του 19ου αιώνα η ελληνική παροικία του CapeTown  ίδρυσε το "MutualHelpAssociation" (σύνδεσμος αλληλεγγύης). Το 1903 ιδρύθηκε επίσημα η Ελληνική Κοινότητα του CapeTown. Το 1906 δημιουργήθηκε η οργάνωση "Ελληνισμός" στην Pretoriaι. Το 1908 ιδρύθηκε η Ελληνική Κοινότητα του Johannesburg. Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν επίσης και διάφοροι φιλανθρωπικοί σύλλογοι στα μεγάλα κέντρα.

Καθώς αυξάνονταν ο αριθμός μεταναστών από την Ελλάδα μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δημιουργήθηκαν και άλλες κοινότητες στις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν Έλληνες

Εκτός από τις κοινότητες υπάρχουν και πολλοί εθνοτοπικοί σύλλογοι που αντιπροσωπεύουν τους τόπους προέλευσης των μελών τους, π.χ. Σύλλογος Ηπειρωτών, Κρητική Αδελφότητα, Σύλλογος Ποντίων κ.ά. Πολλές από αυτές τις οργανώσεις συλλέγουν χρήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς ή δίνουν υποτροφίες σε Ελληνόπουλα για να φοιτήσουν σε πανεπιστήμια της χώρας.

Το 1976 δημιουργήθηκε η Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων και Σωματείων. Σήμερα η Ομοσπονδία η οποία έχει 36 μέλη, κοινότητες, σωματεία, φοιτητικές οργανώσεις και το ΣΑΧΕΤΙ, αναγνωρίζεται ως το επίσημο όργανο της ελληνικής παροικίας στη Νότιο Αφρική και από τις ελληνικές αρχές και από τις νοτιοαφρικανικές αρχές.

Το 1997 δημιουργήθηκε στη Νότιο Αφρική το πρώτο Ελληνικό "LobbyGroup" –HellenesforHumanRightsEquityanJustce- με την πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων και Σωματείων και της Κυπριακής Αδελφότητας. Το " LobbyGroup" έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην πολιτική που έχει κρατήσει η κυβέρνηση της χώρας στο θέμα του Κυπριακού και της Τουρκίας.

Φορείς και μορφές ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης

Επίσημοι φορείς της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης στη Νότιο Αφρική είναι:

1.       Οι Ελληνικές Κοινότητες στις οποίες λειτουργούν απογευματινά σχολεία και Τμήματα Ενηλίκων. Ο αριθμός των ατόμων που εκδηλώνουν ενδιαφέρον να μάθουν την ελληνική γλώσσα καθορίζει κάθε έτος τη λειτουργία ή μη των Τμημάτων αυτών.

2.       Η Σχολή ΣΑΧΕΤΙ η οποία διαθέτει:

α. Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο-Λύκειο.

Και στις τρεις αυτές εκπαιδευτικές βαθμίδες το μάθημα των Ελληνικών είναι ενταγμένο στο ημερήσιο πρόγραμμα του σχολείου και είναι υποχρεωτικό για όλους τους μαθητές.

β. Τμήματα Ενηλίκων τα οποία από το 1998 λειτουργούν δυο φορές την εβδομάδα.

3. Το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο RAUτου Johannesburg.

Μαθήματα Ελληνικών χωρίς να είναι επίσημοι φορείς της ελληνόγλωσσης

εκπαίδευσης στη Νότιο Αφρική, προσφέρουν επίσης:

α. Το ξένο ημερήσιο ιδιωτικό σχολείο CrawfordCollegeσε όσα ελληνόπουλα φοιτούν στο σχολείο αυτό και επιθυμούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα Ελληνικών.

β. Το Τμήμα Ελληνικών της Νοτιοαφρικανικής Εταιρείας Ελληνικής Φιλοσοφίας και Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Pretoria, το οποίο λειτούργησε από το 1998 μέχρι και το 2000 οπότε και σταμάτησε να προσφέρει τα μαθήματα Ελληνικών. Όμως, πρόσφατα άρχισαν να γίνονται σοβαρές προσπάθειες για την επαναλειτουργία του.

 Δίγλωσσα προγράμματα εκπαίδευσης

Η Νότιος Αφρική είναι μια χώρα με ιδιάζουσες συνθήκες. Αυτό αντανακλάται και στο εκπαιδευτικό της σύστημα περισσότερο μάλιστα μετά την μεταπολίτευση του 1994.

Τα σχολεία ήταν εξαρχής δίγλωσσα, με την έννοια ότι έπρεπε να διδάσκονται σ' αυτά οι δυο επίσημες γλώσσες του κράτους, τα Αγγλικά και τα Αφρικάνικα, η μία ως πρώτη γλώσσα και η άλλη ως δεύτερη.

Το σχολείο, ανάλογα με το ποια ήταν η κυρία γλώσσα των κατοίκων της περιοχής που βρίσκονταν, αποφάσιζε για το ποια θα είναι η πρώτη γλώσσα η οποία τότε διδάσκονταν και ως γλωσσικό μάθημα αλλά και όλα τα υπόλοιπα μαθήματα διδάσκονταν στη γλώσσα αυτή, και ποια η δεύτερη η οποία διδάσκονταν μόνο ως μάθημα γλωσσικό / πολιτιστικό.

Μετά την αλλαγή, ο νόμος για τις γλώσσες διαμορφώθηκε ως εξής: Τα σχολεία εξακολουθούν να προσφέρουν δυο επίσημες γλώσσες, την κυρία και την δεύτερη, στις επίσημες όμως γλώσσες έχουν συμπεριληφθεί και οι διαφορετικές γλώσσες που μιλούν οι διάφορες μαύρες φυλές της χώρας με αποτέλεσμα οι επίσημες γλώσ­σες να είναι συνολικά έντεκα.

Τα περισσότερα σχολεία έχουν κρατήσει την αγγλική ως πρώτη γλώσσα, η δεύτερη όμως που ως τώρα ήταν τα Αφρικάνικα, η γλώσσα δηλαδή που μιλούν οι λευκοί άποικοι της χώρας (απόγονοι των Ολλανδών), αντικαθίσταται με τον καιρό με μία από τις άλλες ένδεκα γλώσσες.

Αν λάβουμε υπόψη τα παραπάνω, το ΣΑΧΕΤΙ δεν μπορεί να θεωρηθεί δίγλωσ­σο σχολείο (αγγλοελληνικό, ελληνοαγγλικό) όπως τα λοιπά της Ν. Αφρικής (στα οποία διδάσκονται η αγγλική και η μητρική γλώσσα των μαθητών), παρόλο που τα Ελληνικά διδάσκονταν και διδάσκονται περισσότερες ώρες από τη δεύτερη γλώσσα, τα Αφρικανικά· και σε σπουδαιότητα ποτέ τα Αφρικάνικα δεν έφθασαν τα Ελληνικά. Για να περάσουν, όμως, οι μαθητές στην επόμενη τάξη, όπως και στις εισαγωγικές εξετάσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προϋπόθεση ήταν και είναι να περάσουν τις δυο επίσημες γλώσσες, δηλαδή τα Αγγλικά και τα Αφρικάνικα. Το ΣΑΧΕΤΙ, επομένως πρέπει να χαρακτηρισθεί ως σχολείο που έχει ελληνικά τμήματα εντεταγμένα στο ημερήσιο του πρόγραμμα από το Νηπιαγωγείο μέχρι τη Γ' Λυκείου, τα οποία παρακολουθούν υποχρεωτικά όλοι οι μαθητές, ανεξαρτήτως καταγωγής ή προέλευσης, παράλληλα με τις δυο άλλες γλώσσες, Αγγλικά και Αφρικάνικα. Μ' αυτήν την έννοια το ΣΑΧΕΤΙ είναι ένα τρίγλωσσο σχολείο.

Τα κοινοτικά σχολεία στα οποία οι μαθητές προσέρχονται τα απογεύματα, μετά την παρακολούθηση των μαθημάτων στο "πρωινό" σχολείο, για να διδαχθούν Ελλη­νικά, είναι "ελληνικά απογευματινά σχολεία", με μονόγλωσσο πρόγραμμα στην Ελληνική.

Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης

Κοινοτικά σχολεία

Η οργάνωση και η διοίκηση των Ελληνικών απογευματινών σχολείων ανήκει κατά κύριο λόγο στις Ελληνικές Κοινότητες οι οποίες είναι οι φορείς των σχολεί­ων αυτών.

Σε κάθε κοινότητα λειτουργεί Σχολική Επιτροπή η οποία χειρίζεται τα θέματα λειτουργίας του Σχολείου ή ορίζεται υπεύθυνος σύμβουλος για τη λειτουργία του Σχολείου.

Το Γραφείο Συντονιστή Εκπαίδευσης αντιμετωπίζει τις ανάγκες σε εκπαιδευττκό προσωπικό, τοποθετώντας αποσπασμένους εκπαιδευτικούς από την Ελλάδα.

Επίσης κατευθύνει του ς ομογενείς εκπαιδευτικούς, παρακολουθεί τη λειτουργία των Σχολείων φροντίζει για τον εφοδιασμό τους με διδακτικό υλικό και ορίζει τους Δ/ντές ή υπευθύνους των Σχολείων.

Τέλος, προτείνει τρόπους καλύτερης λειτουργίας και συνεργάζεται στενά με τους κοινοτικούς φορείς για θέματα εκπαίδευσης.

Σχολή ΣΑΧΕΤΙ

Το ΣΑΧΕΤΙ (Ελληνική Τεχνική και Εκπαιδευτική Εταιρεία Νοτίου Αφρικής -SΑΗΕΤΙ: SouthAfricanHellenicEducationalandTechnicalInstitute), είναι μια ανώνυμη μη κερδοσκοπική εταιρεία, η οποία διοικείται από ένα συμβούλιο και η οποία κατάφερε στα 30 τελευταία χρόνια με τη συμβολή της ελληνικής παροικίας της Νότιας Αφρικής να ιδρύσει ένα ιδιωτικό σχολείο, το οποίο είναι αναγνωρισμένο από το Υπουργείο Παιδείας της Νοτίου Αφρικής και στο οποίο διδάσκονται τα Ελληνικά ως υποχρεωτικό μάθημα, η ορθόδοξη χριστιανική θρησκεία και τιμούνται και προωθούνται οι ελληνικές παραδόσεις, γιορτές και έθιμα. Είναι επίσης ένα από τα καλύτερα σχολεία της χώρας, όπως έδειξε πρόσφατη ανεξάρτητη μελέτη.

Σύμφωνα με το καταστατικό του ΣΑΧΕΤΙ, δέκα από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου εκλέγονται κάθε δυο χρόνια. Η Ελληνική Κοινότητα του Johannesburgδιορίζει σ' αυτό τρία μέλη. Στο Διοικητικό Συμβούλιο ανήκουν οι πρόεδροι των δυο σχολικών επιτροπών του ΣΑΧΕΤΙ, η πρόεδρος της Επιτροπής Κυριών του ΣΑΧΕΤΙ, ο πρόεδρος του Συλλόγου των Αποφοίτων του ΣΑΧΕΤΙ, η Γενική Διευθύντρια της Σχολής, ο Διευθυντής του Γυμνασίου-Λυκείου, ο Διευθυντής του Δημοτικού, η Διευθύντρια του Νηπιαγωγείου, η Διευθύντρια Ελληνικών Σπουδών, ο Διαχειριστής Οικονομικών του σχολείου και δυο εκπρόσωποι των μαθητών.

Το Διοικητικό Συμβούλιο συνεδριάζει μια φορά το μήνα και είναι υπεύθυνο για την οικονομική διαχείριση, τα περιουσιακά στοιχεία του ΣΑΧΕΤΙ, το οικοδομικό πρόγραμμα και την πρόσληψη/απόλυση του Γενικού Διευθυντή της Σχολής, ο οποίος είναι υπόλογος σ' αυτό.

Ο πρόεδρος, οι 3 αντιπρόεδροι, οι 2 γραμματείς, ο ταμίας, η Γενική Διευθύντρια του ΣΑΧΕΤΙ, οι Διευθυντές των 3 βαθμίδων εκπαίδευσης, η Διευθύντρια Ελληνικών Σπουδών και ο Διαχειριστής Οικονομικών αποτελούν την εκτελεστική επιτροπή του Διοικητικού Συμβουλίου η οποία συνεδριάζει κάθε δυο εβδομάδες. Οι προτάσεις της εκτελεστικής επιτροπής υποβάλλονται στην ολομέλεια του Διοι­κητικού Συμβουλίου πριν γίνουν αποφάσεις.

Ένας από τους τρεις αντιπροέδρους του Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΑΧΕΤΙ έχει ειδική αρμοδιότητα για τα θέματα του Ελληνικού Τμήματος της Σχολής.

Εκπαιδευτικοί

Στο ΣΑΧΕΤΙ υπηρετούσαν το σχολικό έτος 2002-2003, από το Νηπιαγωγείο μέχρι το Λύκειο, 90 εκπαιδευτικοί. Δεκαεννέα από αυτούς, στο Ελληνικό Τμήμα. Οι αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί είναι εννέα. Από τους υπόλοιπους δέκα, δυο είναι πτυχιούχοι ελληνικού πανεπιστημίου και Παιδαγωγικής Ακαδημίας, επτά είναι πτυχιούχοι ξένων πανεπιστημίων και ένας έχει εκπαιδευτεί στη Σχολή ΣΑΧΕΤΙ για να καλύψει τις ανάγκες του σχολείου.

Προβλήματα προτάσεις

Οι κυριότεροι λόγοι μη φοίτησης, στα κοινοτικά απογευματινά σχολεία είναι οι

εξής:

α) Οι επιπλέον απογευματινές ώρες φοίτησης των μαθητών, πέρα από την υποχρεωτική ημερήσια φοίτηση τους στο ξένο σχολείο.

β) Η συμμετοχή των μαθητών στις απογευματινές αθλητικές δραστηριότητες στα ημερήσια σχολεία στα οποία φοιτούν, που περιορίζει στο ελάχιστο τον διαθέσιμο χρόνο για την φοίτηση τους στα κοινοτικά απογευματινά σχολεία.

γ) Οι μεγάλες χιλιομετρικές αποστάσεις που είναι υποχρεωμένοι να διανύσουν οι μαθητές με τους γονείς τους, οι περισσότεροι από τους οποίους εργάζονται, δεδομένου ότι πολλές φορές το πλησιέστερο κοινοτικό απογευματινό σχολείο απέχει αρκετά χιλιόμετρα από την περιοχή τους. Επίσης πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Νότιος Αφρική είναι χώρα με υψηλό δείκτη κίνδυνου, παράγοντας που δεν επιτρέπει στον μαθητικό πληθυσμό να μετακινείται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς που διαθέτει η χώρα.

δ) Η στάση του εκπαιδευτικού στον εργασιακό του χώρο, οι κακές διαπροσωπικές του σχέσεις με τους κοινοτικούς φορείς και οι σχέσεις των κοινοτικών φορέων με τους γονείς, αποθαρρύνουν πολλές φορές την προσέλευση νέων μαθητών και σε μερικές περιπτώσεις είναι τα κυρία αίτια για τη διακοπή της φοίτησης των μαθητών στα κοινοτικά απογευματινά σχολεία.

ε) Η σταδιακή αφομοίωση των μαθητών και γονέων τους (ελληνικής καταγωγής) στο ξενόγλωσσο περιβάλλον που ζουν, λόγω των ανύπαρκτων ή χαλαρών δεσμών τους με την ελληνική παροικία και την Ελλάδα καθώς επίσης, και σε μικρότερο ποσοστό, λόγω των μικτών γάμων.

ζ) Η έλλειψη ενδιαφέροντος από μέρους των γονέων για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από τα παιδιά τους, που οφείλεται στο ότι οι γονείς δίνουν βαρύτητα και προτεραιότητα στο ημερήσιο πρόγραμμα των μαθημάτων του πρωινού σχολείου στο οποίο φοιτούν τα παιδιά τους.

η) Η μη αναγνώριση των Ελληνικών ως «μάθημα δέσμης» για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια συμβάλλει στο να θεωρούνται αυτά ως επιπρόσθετη επιβάρυνση.

Σχολή ΣΑΧΕΤΙ

Οι λόγοι μη φοίτησης στη σχολή ΣΑΧΕΤΙ είναι:

α) Τα υψηλά δίδακτρα:

Το ΣΑΧΕΤΙ βρίσκεται σε μια πολύ ευνοϊκή θέση σε σύγκριση με τα άλλα ιδιωτικά σχολεία σε ό,τι αφορά τα δίδακτρα, και επιπλέον δεν είναι κερδοσκοπική εταιρεία. Εντούτοις είναι υποχρεωμένο να χρεώνει δίδακτρα τα οποία καλύπτουν τα έξοδα του, τα οποία είναι κυρίως οι μισθοί του εκπαιδευτικού προσωπικού.

Το ΣΑΧΕΤΙ ως παροικιακό σχολείο παρέχει την δυνατότητα έκπτωσης ή ακόμη και πλήρους απαλλαγής από τα δίδακτρα, σε γονείς που έχουν ανάγκη ή βρέθηκαν σε οικονομική δυσκολία ενώ τα παιδιά τους φοιτούσαν στο ΣΑΧΕΤΙ, καθώς και υποτροφίες για να προσελκύσει καινούριους μαθητές. Παρόλα αυτά υπάρχουν Έλληνες, που αν δεν μπορούν να πληρώσουν τα δίδακτρα δεν στέλνουν τα παιδιά τους στο ΣΑΧΕΤΙ.

β) Η προτίμηση των αγγλικών ιδιωτικών σχολείων από μικρή μερίδα Ελλήνων,

 γ) Το γεγονός ότι το ΣΑΧΕΤΙ μπορεί να εξυπηρετήσει μόνο τον Ελληνισμό που κατοικεί στην περιοχή του Johannesburgκαι περιχώρων.

Ι. Μότσης